پرورش کفشدوزک برای مبارزه ارگانیک با افات کشاورزی

اگر قرار است محصولی نام ارگانیک را به یدک بکشد، باید در مدیریت پرورش آن دقت کرد تا به هیچ نوع سم یا کود شیمیایی آلوده نشود. بنابراین از بین بردن آفات مزارع،باغات و گلخانه‌ها به حشراتی سپرده می​شود که می​توانند بدون ایجاد آلودگی، سبزی مزرعه​ها را حفظ کنند. حشراتی که پرورش آنها کسب و کار جدیدی را ایجاد کرده است.

از سال ۷۳ که بحث کنترل بیولوژیک شکل گرفت، متعاقب آن کنترل سموم و کودهای شیمیایی مطرح شد. اما اگر در مزارع از سموم و آفتکش​ها استفاده نشود، قارچ​ها و آفت​ها تمام محصولات را از بین خواهد برد و عملا چیزی به نام کشاورزی وجود نخواهد داشت. بر این اساس از دشمنان طبیعی علیه آفات برگ، ساقه و میوه استفاده می‌شود که بدون آسیب زدن به محصول، همزیستی متقابلی با گیاه برقرار می​کنند.

کفشدوزک‌های شکارگر از دشمنان طبیعی آفات هستند که حدود ۲هزار گونه از آنها در دنیا شناخته شده است. از این حشره برای کنترل شته، کنه و آفات مکنده استفاده می​شود. نوع خاصی از آن که در ایران نیز پرورش می​یابد به عنوان «کریپتولموس» معروف است و در باغات چای و مرکبات نقش شکارگر را بازی می​کند.

شاید تا به حال نام «چای ارگانیک» را نشنیده باشید اما یکی از دلایل تولید این چای وجود کفشدوزک کریپتولموس است. در صورت حضور به موقع و کافی کفشدوزک​ها در باغات چای، استفاده از هیچ نوع سمی توجیه​پذیر نیست. زیرا این حشره دوستداشتنی به شدت نسبت به سموم و آفتکش​ها حساس است.

شاید باور نکنید اما پرورش این حشره در ایران به طور چشمگیری رو افزایش است و افراد زیادی از کنار این شغل کسب درآمد می​کنند. هم‌اکنون با پرورش انبوه و صادرات این حشره زیبا درآمد خوبی نصیب شما می‌شود. چراکه کفشدوزک کریپتولموس در خارج از کشور حدود نیم دلار ارزش دارد.

نخستین قدم، تهیه غذاست

در پرورش کفشدوزک به اولین چیزی که باید فکر کنید، غذای مورد نیاز است. این حشره از شپشک​های آردآلود در کدو یا جوانه سیب​زمینی استفاده می​کند. شما قبل از هر چیز باید کدوها یا سیب​زمینی​های سالم و بدون پوسیدگی را از بازار خریداری و آنها را به شپشک آلوده کنید. لازم به ذکر است این آلودگی را که به صورت کلونی است، می​توانید از مراکز تحقیقات گیاه پزشکی و یا پرورشی به مقدار مورد نیاز تهیه کرده و کار را آغاز کرد.

به طور متوسط یک ماه طول می​کشد که آلودگی تمام سطح کدو را فرابگیرد. البته به فاصله هر ۱۰ تا ۱۵ روز باید کدوها را جابجا کرد. در روزهای سرد سال، نیاز به دستگاه گرم کننده​ای دارید که دمای اتاق را بین ۲۵ تا ۲۹درجه سانتی​گراد نگهدارد.

انبارداری کدوها و سیب‌زمینی‌ها کاری است که به شم اقتصادی و تیزبینی خاصی احتیاج دارد. به عنوان مثال باید قیمت​های مختلف سیب​زمینی و کدو را در بازار سنجید. در مواقعی که قیمت یکی از این اقلام بالا رفت، می​توان دیگری را که قیمت پایین​تری دارد، جایگزین کرد و بدین ترتیب صرفه​جویی در هزینه​ها را مبنای کار قرار داد.

به هر ترتیب بنابر مساحتی که در اختیار دارید، می​توانید تعداد کدوها را تنظیم کنید. پس از آغشته شدن کامل آنها به شپشک آردآلود، اکنون غذای مورد نیاز کفشدوزک آماده است. جالب است بدانید که بسیاری از فعالان این رشته، تنها به همین حرفه مبادرت می​ورزند و ممکن است قسمت دوم و اصلی کار، یعنی پرورش کفشدوزک را دنبال نکنند. چراکه تا اینجا هم می​توانند درآمد درخور توجهی برای خود داشته باشند؛ هرچه کدوی آلوده به شپشک آردآلود بیشتر، درآمد بیشتر!

پرورش کفشدوزک

کفشدوزک کریپتولموس، بومی کشور استرالیا بوده و برای اولین بار در سال ۱۸۸۸ میلادی برای کنترل آفات معرفی شد. این گونه در طول زندگی‌اش ۴۰۰ تا ۵۰۰ تخم تولید می​کند. طی مراحل مختلفی که حدود یک ماه طول می​کشد، این تخم​ها به حشره بالغ تبدیل می​شوند. لارو این کفشدوزک در طول دوره لاروی به بیش از ۲۵۰عدد شپشک آردآلود برای تغذیه نیاز دارد.

لاروها در ابتدا اشتهای زیادی دارند، بنابراین لازم است که به طور مداوم کلونی​های شپشک را در اختیار آنها قرار دهید. پس از رسیدن به سن بلوغ، می​توانید هر کفشدوزک را به طور میانگین به قیمت ۵۰ تا ۷۰تومان بفروشید.

البته ذکر این نکته لازم است که پیش از شروع کار، مشتری​های خود را پیدا کرده و از بازار فروش اطمینان داشته باشید.

مساحت مورد نیاز به وسعت کار شما وابسته است. اما دست​کم به ۲اتاق ۳در۴ مجزا احتیاج دارید که حداقل ۲۰متر از هم فاصله داشته باشند. یکی برای تولید شپشک و دیگری برای پرورش کفشدوزک. منفذها و خروجی​های اتاق​ها باید به طور کامل پوشیده شود. تهویه مناسب و سیستم تنظیم دما از دیگر مواردی است که رعایت آن در اتاق​ها ضروری است.

برآورد

حال تصور کنید که قرار است در یک هکتار باغ چای که آلوده به شپشک است، کفشدوزک​ها را رها کنید. معمولا در هر هکتار حدود ۱۶هزار بوته چای کاشته می​شود. به طور متوسط برای هر بوته حداقل ۴کفشدوزک نیاز است. اگریک چهارم بوته​ها آلوده باشد این باغ به ۱۶هزار کفشدوزک نیاز دارد. در نتیجه درآمد شما از انتقال کفشدوزک​ها به این باغ، یک میلیون و ۱۲۰هزار تومان خواهد بود. این درحالی است که سمپاشی چنین باغی، بر اساس نوع سم، بالغ بر ۲میلیون تومان هزینه در بر دارد. علاوه بر آن کفشدوزک​ها به​رغم عاری بودن از آلودگی، تنها بر بوته​های هدف متمرکز می​شوند. اما در سمپاشی، باغدار مجبور است کل بوته را به سم آغشته کند تا شپشک​ها از بین بروند.

هم اکنون که در فصل سرد سال هستیم، تولید کلونی​های شپشک به طور چشمگیری می​تواند سودآور باشد. قیمت کدوی آلوده شده حدودا ۳ تا ۴برابر قیمت کدوی سالم است. بنابراین کسانی هستند که از فروش همین کدوهای آلوده امرار معاش میکنند. البته نگهداری و مراقبت از آن مهارت و کوشش خاصی را میطلبد که مستلزم کسب تجربه است. علاوه بر آن به دلیل مشکلات پرورش کفشدوزک در چنین فصولی، ممکن است در فروردین ماه سال بعد، قیمت هر کفشدوزک مادری به ۲۰۰ یا ۳۰۰ تومان هم برسد. پس از فرصت پیش آمده نهایت استفاده را ببرید!

آشنایی با نقش کفشدوزک و دفع آفات: از دشمنان طبیعی شته ها که احتمالاً  اکثر مردم آنها را در طبیعت مشاهده کرده اند، کفشدوزکها هستند. گونه هایی از کفشدوزک ها مانند کفشدوزک هفت نقطه ای ککسینلاسپتمپونکتاتا و هیپودامیا و ریه گاتا، هم در مرحله لاروی و هم در مرحله حشره کامل از شته ها تغذیه می کنند و از عوامل مهم کنترل بیولوژیک شته ها هستند. عموماً کفشدوزکها طیف وسیعی از شته ها را مورد تغذیه قرار می دهند و  تنها از یک گونه خاص از شته ها تغذیه نمی کنند. اگر در محیط گلخانه ای فقط دو یا سه نوع کفشدوزک رها شود، تمام شته ها را از بین می برند. به طوری که کفشدوزک هفت نقطه ای از حدود 50 نوع شته تغذیه می کند یا به عبارتی پلی فار است. این کفشدوزک که به آن پینه دوز و گاهی اوقات C-7 نیز گفته می شود، از فراوان ترین و معروف ترین گونه های حشرات شکارچی است که در تمام نقاط مختلف دنیا در مبارزه بیولوژیک کاربرد فراوانی داشته است. لارو حشرات بالغ از انواع شته های آزاد، گالزا و حتی شته های ریشه، شپشک های نباتی، پسپل ها، تخم و لارو جوان سایر حشرات تغذیه می کند. هر کفشدوزک در دوره لاروی هزار و هر حشره کامل تا 9000 شته را طعمه خود قرار می دهد. حشره بالغ نسبتاً بزرگ و به طول 5/5 تا 8 میلیمتر، محدب با سر سیاه رنگ که از طرفین دو چشم پیشرفتگی پیدا نموده است. در حاشیه جلویی سر نوار باریک قرمز رنگی مشاهده می شود، شاخکها دارای قاعده سیاه و بندهای خرمایی رنگ است.

این کفشدوزک به صورت حشره کامل در پناهگاه ها نظیر زیر پوست درختان و شکاف دیوارها زمستان گذرانی می کند. در بهار هنگامی که دما به 12 درجه سانتیگراد می رسد، کفشدوزکها از پناهگاهها خارج و شروع به تغذیه می نمایند. سپس حشرات بالغ جفت گیری کرده و در دمای 20 تا 30 درجه سانتی گراد و بعد از 4 روز تخم گذاری می نمایند. تخم ها به صورت دسته ای (50 تا 100عدد) در زیر برگهای گیاهان قرار می گیرند. تعداد تخم بین 70 تا 300 عدد و حداکثر تا 3000 عدد گزارش شده است. لاروهای جوان از تخم خارج شده و در قسمت های مختلف گیاه به جستجوی طعمه می پردازد. این حشره ها دارای 3 تا 5 نسل در سال هستند.