مطالبی در مورد درخت گردو

 

در یونان قدیم و در مصر باستان در معبد ‍ژوپیتر برای کسانی که تازه ازدواج می کردند، برگ و شاخه های گردو را زیر پایشان می انداختند وبر این باور بودند که عروس و داماد از قید جادو و طلسم رها شده و خوشبخت زندگی خواهند کرد.

برابر بررسی های دیرین شناسی گیاهی و گرده شناسی در روی کره ی زمین، گونه های مختلف گردو از زمان های بسیار قدیم به ویژه از دوران سوم زمین شناسی وجود داشته است.

و از دوران چهارم زمین شناسی به بعد آثار درخت گردو از جمله گرده ی آن در کشورهای اروپای شرقی به دست آمده است .

منشاء درخت گردو را اسیای غربی و نواحی هیمالیا می دانند . در ایران نیز گردو در جنگلهای شمال از استارا تا گلی داغ در جلگه و ساحل تا ارتفاع۲۲۰۰ متر از سطح دریا انتشار دارد و به طور پراکنده یا کم و بیش انبوه در جنگلها از جمله جنگلهای غرب و در راه سنندج به مریوان به طور خودرو دیده می شوند ولی وحشی بودن آن در ایران مشکوک است.

احتمالا کهن ترین درخت گردو در ایران در "اورگان" شهر کرد وجود دارد. برابر نوشته ای که از نزدیک این درخت از زیر خاک بدست آمده است، تاریخ کاشت آن به زمان یزدگرد ساسانی و حدود۱۴۰۰ سال پیش می رسد.

● طبقه بندی گیاهی

گردو با نام علمیJuglans از خانواده ی Juglandaceae است. نام علمی این جنس از کلمه لاتین Jovis-Glans به معنی فندق ژوپیتر گرفته شده است.

انواع این درخت در چین ،ژاپن،فرانسه و آمریکا کشت می شود مهمترین گردوهای موجود دردنیا معروف به گردو ی ایرانی است . زیرا ابتدا از ایران به خاور میانه و از آنجا به یونان و روم و سپس به انگلستان و بعد به امریکا برده شده است. گردو ی ایرانی تنها گونه ای از این خانواده است که مغز آن از نظر خوراکی مصرف اقتصادی دارد .

گردوی معمولی درختی است یک پایه که بلندی آن از ۱۰ تا ۲۵ متر متغییر است،گردو دارای برگهای مرکب شانه ای است و درختی یک پایه است که گلهای نر و ماده روی یک درخت به صورت جدا گانه ظاهر می شوند.

گامت های ماده گردو دگر گشن است گرده افشانی آن به وسیله باد انجام می شود و حشرات در آن نقشی ندارند.

● پراکنش جغرافیایی

درخت گردو از درختان بسیار با ارزش و از پهن برگان است که در بسیاری از نقاط جهان در نیمکره شمالی از مرکز تا شرق اروپا و قفقاز و شمال و مرکز ایران تا دامنهای هیمالیا و کشور چین و ژاپن و همچنین گونه هایی از آن در آمریکای شمالی و جنوبی به طور طبیعی می رویند و کاشته می شوند. تنها جنگل طبیعی باقی مانده از این محصول در دنیا هم اکنون در قرقیزستان و در شرایط بسیار خوب موجود است .

در ایران کاشت گردو از دره گز و مغان در شمال کشور تا اقلید فارس در جنوب و از ارتفاعات جنوب غربی ارومیه تا کوه تفتان در جنوب شرقی بین طولهای جغرافیایی ۴۵تا ۶۵ درجه به خوبی می رویند ولی بهترین بازدهی مربوط به باغهایی است که در ارتفاعات دامنه های البرز، خراسان ، آذربایجان و دامنه های زاگرس ( به ویژه تفرش،گلپایگان و تویسرکان ) قرار دارند . همچنین اطراف کوههای لاله زار و جبال بارز منطقه ایاست که از مراکز عمده گردو کاری کشور به حساب می آید.

● ارقام

گردوهایی که در نقاط گردو خیز ایران کاشته شده اند از گونه گردی معمولی یا Juglans هستند. رقم های این گونه از نظر باغبانی هنوز کاملاٌ مشخص نشده اند. این گردوها در نقاط مختلف ایران با نام های گونگون محلی نامیده می شوند.

با وجود تفاوت های ظاهری ،ممکن است برحی از انواع ،رقم واحدی باشند ولی نام های گوناگون داشته باشند. با این توصیف مهمترین انونع گردو که در ایران کاشته می شوند عبارتند از :

گردوی کاغذی ، سنگی ، ماکویی ، سوزنی ، نوک کلاغی ، ضیا آبادی ، خوشه ای ،سبزوار ،

آمیخته خراسان ،مازندران ، شهمیرزاد ، قزوین و طالقان ، آذربایجان ، همدان وتویسرکان ، سایر مناطق .

● سطح زیر کشت گردو در جهان

بر اساس اطلاعات سازمان خواربار جهانی (FAO) در سال ۱۹۷۷، سطح زیر کشت گرئو جهان ۵۱۸۴۹۰ هکتار بوده است که نسبت به سال گذشته یک درصد کاهش ونسبت به سال ۱۹۸۸(سال پایه) ۲۲درصد افزایش داشته است .

از سال ۱۹۸۸تا۱۹۹۷در یک دوره ده ساله سطح زیر کشت گردو در جهان بهطور کلی سیر صعودی داشته است . در آغاز دوره مورد بررسی (سال پایه) سطح زیر کشت گردو جهان ۴۲۳۲۷۱ هکتار بوده که در سال ۱۹۹۷به ۵۱۸۴۹۰ هکتار رسیده است. دراین دوره سطح افزایشی برابر ۲۲درصد و مقدار تولید افزایشی برابر ۲۷درص-د نشان می دهد.

در بین کشورهای جهان چین با دارا بودن ۱۶۰۰۰۰ هکتار اراضی زیر کشت گردو به تنهایی حدود ۳۱ درصد از کل اراضی زیر کشت گردو را به خود اختصاص داده ومقام اول را داراست . پس از آن آمریکا با ۶۸۸۰۰ هکتار ، ترکیه با ۵۷۴۵۰ هکتار وایران با ۴۱۷۶۶ هکتار به ترتیب مقام های دوم تا چهارم را به خود اختصاص می دهند .

▪ سطح زیر کشت گردو در ایران

براسا س آخرین اطلاعات موجود ، سطح زیر کشت گردو در ایران در سال زراعی ۷۶-۷۵ برابر ۴۱۷۶۶ هکتار بوده است که نسبت به سال زراعی گذشته حدود ۱۷ درصد ونسبت به سال پایه ۲۵۹ درصد افزایش نشان می دهد .

سطح زیر کشت گردو در ده سال مورد بررسی به طور کلی سیر صعودی داشته است ، در آغاز دوره (سال پایه) سطح زیر کشت گردو ایران ۱۱۶۴۴ هکتار بوده که درسال زراعی ۷۶-۱۳۷۵به ۴۱۷۶۶ هکتار رسیده است .

بر اساس آمار موجود در سا ل ۱۳۷۶ بیشترین سطح زیر کشت در استان کرمان با ۵۱۷۱ هکتار که ۴/۱۲ درصد از سطح زیر کشت گردو کشور می باشد پس از کرمان که مقام اول را از این نظر دارا است استان های همدان ، قزوین ف آذربایجان شرقی ، کرمانشاه ، خراسان و فارس به ترتیب دوم تا هفتم را به خود اختصاص داده اند. استان سیستان وبلوچستان با ۵ هکتار کمترین سطح زیر کشت گردو در کل کشور را دارد. کرمان ، همدان ، قزوین ، آذربایجان شرقی ،کرمانشاه ،خراسان و فارس جمعاٌ ۵۴ درصد از سطح زیر کشت گردو کل کشور را داشته و مهمترین مناطق کشت گردو به شمار می آیند .

● تولید گردو در جهان

بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده از سوی سازمانم خوار بار جهانی مقدار تولید گردو جهان درسال ۱۹۹۷ برابر ۱۰۹۷۰۶۴ تن بوده است که نسبت به سال قبل ۲/۲ درصد و نسبت به سال پایه (۱۹۸۸) ۲۷ درصد افزایش نشان می دهد .

در بین کشورهای جهان ، ده کشور هر یک بیش از ۲۰۰۰۰ تن گردو در سال ۱۹۹۷ تولید کرده اند که دربین آنها آمریکا با تولید ۲۴۴۰۰۰ تن ، رتبه اول راداراست. این کشور به تنهایی ۲/۲۲ درصد گردو جهان را تولید می کند. پس از آمریکا ، چین با تولید ۲۴۰۰۰۰ تن دومین کشور عمده تولید کننده گردو جهان به شمار می رود .

ایران با تولید ۱۲۴۸۷۲ تن ، ۴/۱۱ درصد از تولید گردو جهان را دارا است و مقام سوم را به خود اختصاص داده است.

در بین کشورهای عمده تولید کننده گردو جهان ، میزان تولید سال ۱۹۹۷ نسبت به سال گذشته در کشورهای آمریکا ، چین ، ایران و فرانسه افزایش و در کشورهای رومانی ، هند ویونان کاهش تولید وجود داشته و در بقیه کشورها تولید تغییری را نشان نمی دهد .

▪ تولید گردو در ایران

در سال زراعی ۷۶-۱۳۷۵ میزان تولید گردو در کشور ۱۲۴۸۷۲ تن است که نسبت به سال گذشته ۳/۱۰ درصد افزایش و نسبت به سال پایه ۲۳۰درصد افزایش داشته است .

میزان تولید گردو کل کشور در ده سال مورد بررسی از ۳۷۸۲۱ تن آغاز شده وبه ۱۲۴۸۷۲ تن رسیده است . کمترین میزان تولید گردو کل کشور در سال زراعی ۶۷-۱۳۶۶ بوده که این روند از ابتدای دوره مورد بررسی سیر صعودی داشته تا اینکه در سال ۷۶-۱۳۷۵ به رقم ۱۲۴۸۷۲ تن رسیده است.

براساس آمار موجود در سال ۱۳۷۶ بالاترین مقدار تولید در استان همدان با تولیدی برابر ۲۰۱۷۵ تن می باشد که ۱۶درصد از تولید کل کشور را به خود اختصاص داده است و پایین ترین مقدار با ۲۰تن از تولید کل کشور مذبوط به استان سیستان وبلوچستان است .

پس از همدان ، استان فارس از نظر تولید گردو در مقام دوم قرار دارد که با احتساب تولید استان های آذربایجان شرقی ، تهران ، کرمان ، قزوین ، کردستان ، کرمانشاه و خراسان جمعاٌ ۷۲درصد از تولید کل کشور را به خود اختصاص داده اند و مهمترین مناطق تولید به شمار می آیند.

● عملکرد گردو در جهان

درسال ۱۹۹۷ براساس اطلاعات به دست آمده از فائو ، متوسط عملکرد گردو در جهان ۲۱۱۶ کیلوگرم در هکتار بوده است که نسبت به سال قبل با ۷۲ کیلوگرم (۵/۳درصد ) ونسبت به سال ۱۹۸۸ (سال پایه) با ۷۲ کیلوگرم افزایش ، ۵/۳ درصد رشد داشته است .

در بین کشورهای عمده تولید کننده گردو در سال ۱۹۹۷ کشور رومانی با متوسط تولید ۱۴۱۳۶ کیلوگرم در هکتار بالاتریت عملکرد را به خود اختصاص داده است و نسبت آن به عملکرد جهانی ۶۶۸ درصد بالاتر است. پس از رومانی ، آمریکا با تولید ۳۵۴۷ کیلوگرم در هکتار در جایگاه دوم قرار دارد . کشورهای ایران و اکراین نیز به ترتیب با عملکردهای ۲۹۹۰ و۲۳۴۱ کیلوگرم در هکتار دررتبه های بعدی قرار گرفته اند که بالاتر از عملکرد جهانی بوده است .کشور هند با متوسط تولید ۸۶۸ کیلوگرم در هکتار پایین ترین عملکرد را در بین کشورهای عمده تولید کننده این محصول به خود اختصاص داده است .

در سال ۱۹۹۷ عملکرد در هکتار گردو ایران ۲۹۹۰ کیلوگرم بوده که نسبت به متوسط جهانی ۱۴۱ درصد بوده است.

▪ عملکرد گردو در ایران

عملکرد در هکتار گردو کل کشور در سال زراعی ۷۶-۱۳۷۵ ، ۲۹۹۰ کیلوگرم بوده که نسبت به سال گذشته ۵/۵ درصد و نسبت به سال پایه (۶۷) حدود ۸ درصد کاهش داشته است .

در دوره ده ساله مورد بررسی ، بیشترین مقدار عملکرد گردو با ۴۲۶۶ کیلوگرم به سال زراعی ۷۲-۷۱ وکمترین آن با ۲۹۶۱ کیلوگرم به سال زراعی ۶۸-۱۳۶۷ مربوط است .

دربین استان های کشور در سال زراعی ۷۶-۱۳۷۵ بالاترین تولید در واحد سطح با ۸۰۰۰ کیلوگرم مربوط به استان خوزستان وپایین ترین آن با ۶۰۳ کیلوگرم متعلق به استان قم بوده است.

● آب وهوا

درخت گردو درطول تابستان و زمستان نسبت به گرما و سرمای بیش از حد حساس است. در طول دوره خواب زمستانه ، گردو می تواند سرمای ۱۱- درجه سانتی گراد را بدون خسارت جدی تحمل کند ولی پس از شروع رشد ، سرمای ۲- تا ۳- درجه سانتی گراد موجب از بین رفتن برگها ، شاخه ها و گلها شده ودر نتیجه محصول کاهش می یابد. به علاوه شاخ و برگ درختانی که تا اواخر پاییز به رشد خود ادامه می دهند در معرض خسارت سرما قرار می گیرد. مقاومت ارقام مختلف گردو نسبت به سرما متفاوت است.

دمای بالاتر از ۳۸ درجه سانتی گراد موجب آفتاب سوختگی پوست سبز و چروکیدگی مغز گردو می شود و گاهی اوقات نیز میوه ها پوک می شوند. در رطوبت نسبی کم و دمای بالاتر از ۴۰ درجه سانتی گراد ، به گردو خسارت جدی وارد می شود. دمای پایین تابستان نیز مناسب نیست زیرا موجب می شود میوه ها به اندازه کافی پر نشود . هوای خنک در طی فصل رشد ، برداشت محصول را به تاخیر انداخته و در نتیجه باغداران متضرر می شوند. بنابراین هوای خنک و فصل رشد کوتاه از عوامل محدود کننده پرورش گردو هستند. گردو نیز مانند سایر میوه ها مناطق معتدله در زمستان به مقدار سرمای معینی نیاز دارد تا خواب آن برطرف شود که به این ترتیب در بهار رشد رویشی و گلدهی کافی خواهد داشت. در صورت عدم وجود سرمای کافی ، بازشدن جوانه ها و گلدهی نامنظم شده وبه تاخیر می افتد واین موجب کاهش محصول و خشک شدن سر شاخه ها می شود. نیاز سرمایی ارقام مختلف گردو متفاوت است.

▪ بارندگی

بارندگی و رطوبت در اواخر فصل بهار و در تابستان موجب افزایش شیوع بیماری بلایت گردو می شود ولی ارقامی که برگهای آنها دیرتر ظاهر می شود ، معمولاً ا ز آلودگی مصون می مانند. در صورتی که میزان بارندگی سالیانه حدود ۸۰۰ میلی متر باشد می توان درخت گردو را با موفقیت کاشت ولی در مناطق خشک تر آبیاری تکمیلی نیز ضروری است. در شرایط آب وهوایی بسیار خشک احتمال دارد که درختان رشد مطلوبی داشته باشند ولی میوه ها به خوبی پر نمی شوند. درختان گردو نسبت به شرایط نامطلوب سازگار هستند. مشاهده شده است که در شرایط نامساعد محیطی ، پرورش درختان گردو به صورت درختچه از نظر سازگاری مناسب بوده است.

▪ خاک

قبل از کاشت گردو ابتدا باید خاک رویی ، خاک زیرین ، زهکشی ، واکنش شیمیایی خاک (pH) و قابل استفاده بودن عناصر مختلف مورد آزمایش قرار گیرد. تجزیه خاک رویی وخاک زیرین اطلاعات مفیدی در مورد وضعیت خاک به دست می دهد. خاک رویی باید حاصلخیز بوده و زهکشی خوبی داشته باشد. گردو در مقایسه با سایر میوه های معتدله که معمولاً در خاک هایی با اسیدیته کم رشد می کنند ، به خاک خنثی نیاز دارد. میزان اسیدیته خاک در قابل جذب بودن مواد معدنی مؤثر است.

اکثر عناصر معدنی در دامنه اسیدیته ۶ تا ۷ برای گیاه قابل جذب است. معمولاً در مناطق سرد واکنش شیمیایی خاک اسیدی است که با اضافه کردن آهک ، می توان آنرا افزایش داد. غیر از خاک رویی ، وضعیت خاک زیرین نیز برای گردو اهمیت دارد زیرا ریشه های آن تا عمق ۳ متری خاک نفوذ می کنند. خاک زیرین باید عاری از سنگ ، رس سفت و لایه های غیر قابل نفوذ که رشد ریشه را محدود می کنند باشد. درخت گردو خاک فقیر ، خاک سطحی و خاک خشک را بهتر از شرایط آب وهوایی نامساعد تحمل می کند. در ضمن خاک باید عاری از نماتد های مولد زخم ریشه و بیماریهای قارچی باشد.