بزرگترین مرجع باغبانی و زراعت در ایران

روش های نوین باغبانی و زراعت

بزرگترین مرجع باغبانی و زراعت در ایران

روش های نوین باغبانی و زراعت

تعریف خاک شور و انواع آن

خاک های شور و قلیایی و درجه بندی آنها :

         وجود املاح در خاک از حد معینی که تجاوز نماید موجبات محدودیات رشد گیاهان درخاک فراهم می گردد. علیهذا این گونه خاک های بایستی به عنوان خاک های شور از سایر خاک های بدون عارضه شوری در تهیه نقشه های خاکی مجزا گردد. با در نظر گرفتن درجه شوری

خاک ها را از نقطه نظر استعداد زراعی به درجات زیر تقسیم کرده اند:

1) درجه صفر: این گونه خاک های عاری از نمک بوده و هیچ گونه محدودیتی از نظر رشد گیاه ندارند.

2) درجه 1 : نمک موجود در خاک در حدی است که در وضع رشد گیاهان حساس اثر گذاشته ولی در رشد گیاهان نمک دوست بی تأثیر است.

3) درجه 2 : مقدار نمک خاک در حدی است که از رشد معمولی هر گونه گیاهان می کاهد

4) درجه 3 : نمک خاک زیاد است و فقط عده محدودی از گیاهان در این گونه خاک ها مقاومت می کنند (گیاهان مقاوم به شوری)

معیار تشخیص درجات ذکر شده قابلیت هدایت الکتریکی (E.C) که تبعیت از مقدار درصد نمک موجود در خاک می کند می باشد. درصد سدیم قابل تعویض را می توان در آزمایشگاه به طریقه شیمیایی برابر رابطه زیر محاسبه نمود:

100 × سدیم محلول در آب - سدیم کل خاک

= سدیم قابل تعویض

گنجایش تعویض یونی (C.E.G)

رابطه بین درجات استعداد اراضی و E.C  و مقدار درصد نمک

درجات

 E.C

Mmchskm

 درصد نمک

0 4-0 15% - 0

1 8-4 35% - 15%

2 15-8 65% - 35%

3 15< 65%<

• در بررسی خاک های شور و قلیایی لازم است PH خاک نیز اندازه گیری شو. در اغلب خاک هایی که PH آنها بیشتر از 9 است حکایت از وجود سدیم قابل تعویض زیاد می نماید. چنانچه این گونه خاک ها از طریق آبیاری شستشوی حاصل نماید معدنی های رس آنها تورم حاصل کرده و ذرات رس به صورت پراکنده در می آیند ولی چنانچه Ph خاک حدود 9-5/8 باشد به معنی این است که این گونه خاک های محتوی ژیپس نیز می باشد .

        لذا شستشوی حاصل نماید معدنی های رس آنها تورم حاصل کرده و ذرات رس به صورت پراکنده در می آیند ولی چنانچه PH خاک حدود 9-5/8 باشد به معنی این است که این گونه خاک های محتوی ژیپس نیز می باشد لذا شستشوی این خاک ها به علت تعویض یون های دو ظرفیتی کلسیم به سدیم بدون خطر است. 

عوامل تشخیص خاک های شور وقلیایی

وضعیت خاک درصد سدیم قابل تعویض E.C PH

نه شور و نه قلیایی 15 > 4 > 5/8 >

شور 15 > 4 > 5/8 >

قلیایی 15 < 4 > 5/8 <

شور وقلیایی 15 < 4 < 5/8 <

  خاک های شور :

           در این گونه خاک ها نمک موجود در حدی است که رشد اغلب گیاهان به مخاطره می افتد. مقدار هدایت الکتریکی Ec خاک های شور از 4 میلی موس بیشتر و درصد سدیم قابل تعویض آن (E.s.p) کمتر از 15 درصد و PH آن نیز معمولاً از 5/8 کمتر می باشد. نمک موجود در این گونه خاک های از نوع نمک های خنثی از قبیل کلرید و سولفاتهای سدیم – کلسیم و منیزیم است.

           به لحاظ اینکه نمک های موجود در خاک های شور به صورت آزاد وجود دارند، حالتی فلوکولاسیون به خاک داده و لذا قابلیت نفوذ پذیری در مقابل آب و هوا نامطلوب نیست. 

The soil textural triangle

 

  خاک های قلیایی:

         در این گونه خاکها سدیم قابل تعویض خیلی زیاد و برعکس نمک محلول آن کم می باشد. هدایت الکتریکی (E.c) خاک های قلیایی کمتر از 4 میلی موس و سدیم قابل تعویض (E.S.p) آن بیشتر از 15 درصد است. مقدار PH این خاکها بیشتر از 5/8 می تواند تا 10 هم برسد. 

  خاک های شور و قلیایی :

        در اراضی شور و قلیایی مقدار سدیم آزاد (سدیم محلول) و سدیم قابل تعویض زیاد می باشد. به همین مناسبت EC آنها بیشتر از 4 میلی موس و ESP آنها نیز بالاتر از 15 درصد است.

        مقدار PH در این خاک ها بالای 5/8 و چنانچه محتوی ژیپس باشد PH آن پایین تر از 2/8 خواهد بود. اگر ژیپس در خاک ها وجود داشته باشد ضمن آبیاری به لحاظ تعویض یون های کلسیم با سدیم وضع فیزیکی آن مناسبتر می شود، در غیر این صورت یعنی فقدان ژیپس بر اثر شستشوی خاک PH بالا رفته کلوئید موجود در خاک دیپرس شده و ضریب آبگذری و نفوذ پذیری خاک کاهش می یابد. 

  اصلاح خاک های شور :

        آنچه در اصلاح خاک های شوری مدنظر است و در اولویت قرار دارد خارج کردن املاح محلول زائد موجود در افق های سطحی خاک است. اصول اصلاحی این خاک ها مختصراً شامل برطرف کردن شوری خاک و برقراری تعادل میان رطوبت و املاح موجود در خاک است. برای احیاء خاک های شور و سدیمی از روش های مختلفی استفاده می شود که برای ثمربخشی بیشتر درصورت امکان باید توأماً به کار برده شوند. این روش ها عبارتند از :

1) روش بیولوژیکی :

        اساس این روش بر پایین رفتن سطح آب های زیرزمینی در اثر تعریق شدید آب و جذب املاح به وسیله گیاهان است که طی آن خواص فیزیکی و سایر خواص خاک نیز بهبود می یابد.

2) طریقه مکانیکی :

        شامل جمع آوری و انتقال املاح از سطح خاک است. اعمال این روش به تنهایی تأثیر چندانی در شوری زدایی خاک ندارد و لازم است که توأم به سایر روش ها به کار برده شود. این عمل باید در پایان دوره های خشکی که املاح در سطح خاک جمع شده اند انجام گیرد. در خاک های در دست اصلاح نیز باید قبل از تسطیح و آبشویی اقدام به این کار گردد.

طریقه فیزیکو شیمیایی و آبشویی خاک :

        اصلاح خاک بدین طریق شامل تغییر و اصلاح خواص فیزیکی و شیمیایی خاک، انحلال املاح اضفی آن و آبشویی محلول املاح از خاک است. ولی از آنجا که اختلاط املاح اضافی آن و آبشویی محلول از خاک است.

        ولی از آنجا که اختلاط املاح با خاک ترکیبی صرفاً مکانیکی ندارد، بیرون راندن همه املاح اضافی از خاک با مشکل مواجه می شود. 

 

طبقه بندی آب های آبیاری :

آب های آبیاری را بر اساس دو عامل شوری (EC) و قلیائیت (S.A.R) به چهار طبقه به شرح زیر تقسیم می کنند:

A) طبقه بندی آب های آبیاری بر اساس شوری آنها (EC)

1) C1 - شوری کم – استفاده آبیاری از این آب ها برای هیچ محصولی و در هیچ خاکی ایجاد محدودیت نمی کند. مگر در خاک های بسیار سنگین و با نفوذ پذیری کم که شستشوی مختصری را ایجاد می نماید.

2) C2 – شوری متوسط اگر مقدار آب آبیاری را بر اساس محاسبه قدری بیشتر نمایند می توان از این نوع آب استفاده کرد. گیاهان با حساسیت متوسط در مقابل شوری را می توان با این آب آبیاری نمود.

3) C3 شوری زیاد – استفاده آبیاری از این آب تنها برای گیاهان مقاوم به شوری و در زمین های با زهکشی مناسب آبشویی خاک مجازی باشد

4) C4 – شوری خیلی زیاد – حتی المقدور نباید از این نوع آب برای آبیاری استفاده نمود. در صورت اجبار فقط در اراضی با نفوذپذیری زیاد و زهکشی مناسب و برای گیاهان خیلی مقاوم به شوری قابل استفاده می باشند. آب مصرفی باید آنقدر زیاد باشد که همزمان با آبیاری شستشوی خاک را نیز انجام دهد. 

 

Soil Layers diagram

  طبقه بندی آب های آبیاری بر اساس قلیائیت (S.A.R) :

S1 – سدیم کم :

– قابل استفاده برای آبیاری غالب خاک ها، بدون ترس از بروز خطر قلیایی شدن . البته برخی نباتات حساس به سدیم نظیر درختان میوه هسته دار مانند زردآلو، آلو، گیلاس، بادام ممکنست نسبت به جذب سدیم اضافی حساسیت نشان دهد.

S2 – سدیم متوسط :

 -در خاک های با نفوذ پذیری زیاد و ترکیبات کلسیم کافی قابل توصیه می باشد. البته در انتخاب نوع گیاه باید دقت کافی به عمل آورد.

S3 – سدیم زیاد :

– استفاده از این نوع آب ها در زمین های با نفوذ پذیری بسیار زیاد و زهکشی خوب که ترکیبات کلسیم به اندازه کافی داشته باشند. اگر همراه با شستشوی مداوم خاک و مراقبت زیاد باشد میسر است . کاربرد مواد اصلاح کننده به منظور خنثی کردن سدیم تبادلی زاید خاک ضروری است. در انتخاب نوع محصول نیز باید دقت کرد.

S4 – سدیم و قلیائیت بسیار زیاد :

– حتی المقدور باید از این نوع آبیاری برای آبیاری استفاده نشود. مگر با مراقبت کافی و رعایت تمام شرایطی که برای جلوگیری از خطر قلیائیت زیاد باید فراهم شود. در کاربرد همه آب های فوق می توان با افزایش مقادیری گچ و آهک به خاک خطر شوری و قلیائیت را کاهش داد. 

  اثرات سوء خاک ها می شود و سدیک بر روی رشد نباتات :

         غلظت زیاد املاح خنثی از قبیل کلرورسدیم و سولفات سدیم باعث می گردد که فشار اسمزی محلول در خاک از فشار اسمزی سلول های ریشه نباتات بیشتر شود و در نتیجه نبات نتواند آب مورد احتیاج خود را از خاک جذب نماید. علاوه بر آن نقطه پژمردگی خاک نیز در اثر وجود املاح افزایش می یابد، بنابراین خاک میزان کمتری آب در اختیار گیاه قرار می دهد.

         اثر سوء املاح حتی در موقعی که غلظت آنها در خاک زیاد نباشد نیز وجود دارد. ورود یون های غذایی به داخل سلول های ریشه های موئین تحت تأثیر نوع و غلظت یون های دیگر موجود در محیط می باشد. بنابراین املاح موجود در خاک ممکن است سبب اختلالاتی در تغذیه نباتات گردند و در نتیجه گیاهان نتوانند یون های غذایی مورد نیاز خود را جذب نمایند.

واکنش قلیایی خاک که در اثر وجود کربنات سدیم و جذب سدیم در سطح کلوئیدها ایجاد می شود باعث می گردد که سایر عناصر از قبیل آهن، منگنز، روی و فسفر به صورت غیرقابل استفاده گیاه درآیند.

علاوه بر آن عکس العمل شدید قلیایی باعث پوسیدگی و فساد ریشه ها و ساقه ها در خاک می گردند.

          سدیم قابل تبادل باعث پراکندگی انتشار ذرات کلوئیدی می گردد و در نتیجه ساختمان خاک ر از بین می برد و ورود و جریان آب آبیاری و باران را در خاک مشکل می نماید و قدرت زهکشی خاک نیز تقلیل می یابد.

         در خاک های ریز بافت پیشروی و گسترش ریشه ها در لایه های متراکم که در نتیجه انتشار کلوئید بوجود آمده اند متوقف می گردند تهویه خاک نیز در شرایط فوق الذکر کاهش می یابد و در نتیجه ایجاد شرایط احیاء کننده، فعالیت ارگانیزم های غیرهوازی افزایش می یابد و عناصر احیاء شده سمی بوجود می آیند.

          وجود املاح قلیایی به ویژه املاح کلسیم تا حدی اثرات سوء سدیم جذب شده و کربنات سدیم را خنثی می نماید و به طور کلی باعث تجمع ذرات به دور یکدیگر می شود، در نتیجه خاک مجدداً ساختمان و خاکدانه های طبیعی خود را بدست می آورد. 

  علل شور شدن خاک ها

صرف نظر از مبدأ شوری خاک که اولیه باشد یا ثانویه، عواملی که موجب شور شدن خاک ها می شود به طور کلی عبارتند از :

1) شور بودن مواد مادری تشکیل دهنده خاک

2) انتقال املاح محلول اراضی مرتفع به مناطق پایین دست به کمک آب

3) استفاده از آب های شور در آبیاری

4) تبخیر شدید رطوبت خاک و انتقال و تجمع املاح محلول در قسمت های سطحی خاک و عدم کفایت بارندگی یا آب وارده به خاک برای شستشوی املاح از خاک

5) بالا آمدن سطح آب های زیر زمینی و انتقال املاح آن ها به طور مستقیم همراه با آب و یا صعود شفریه آب در خاک

6) انتقال نمک های موجود در آب دریا به کمک بادهایی که از دریا به سمت ساحل می وزند. این بادها ذرات آب حاوی نمک را به سواحل می رسانند. همچنین نفوذ انتقال جانبی آب شور دریاها در سواحل به ویژه سواحل پست

7) انتقال نمک خاک های شور مناطق مجاور به کمک باد

8) انتقال املاح افق های زیرین خاک در اثر تغذیه گیاه و بازگشت بقایای گیاهی به سطح خاک

9) ریزش باران های شور در مجاور مناطق صنعتی 

  آلودگی خاک :

        در نتیجه زندگی و فعالیت انسان بر روی کره زمین فضولات و مواد دفعی حاصل می گردد که نهایتاً وارد آب، خاک و هوا می گردد. تا هنگامی که جمعیت کره زمین به خصوص تراکم جمعیت کمبود این فضولات و مواد دفعی مشکل چندانی را تشکیل نداده و لذا توجه زیادی نیز به عوارض آن نمی شد.

        ازدیاد روز افزون جمعیت و بخصوص تراکم آن در شهرهای بزرگ و مراکز صنعتی و همچنین ساخت و استفاده از مواد شیمیایی متعددی که قبلاً در طبیعت وجود نداشته ، سبب بروز مشکلات عدیده ای از نظر آلودگی محیط زیست گردیده است.

         آلودگی خاک را می توان ناشی از آفت کش ها، عناصر سمی، فضولات دامی و صنعتی و شهری، املاح محلول، ترکیبات رادیو اکتیو و بارانهای اسیدی دانست. 

  عناصر سمی

         سمیت عناصری از قبیل آرسنیک، کادمیوم، جیوه و سرب کاملاً شناخته شده در صورتی که از طریق خاک وارد بافت گیاهان شوند سبب مسمومیت حیوانات و یا انسان شده و یا عوارض و بیماری های نامطلوب را باعث می گردند. رنگ های مختلف، پودرهای لباسشویی، مواد پلاستیکی و برخی سموم کشاورزی و بنزین حاوی این عناصر بوده و ازدیاد مصرف روز افزون آنها توسط بشر سبب تجمع این عناصر در خاک می گردد.

         ازت با آنکه عنصر ضروری برای گیاه و انسان است چنانچه مقادیر زیادی از شکل نیتراتی آن در خاک تجمع یابد به میزان زیاد جذب گیاهان شده و حیوانات علفخوار را دچار مسمومیت می کند. شسته شدن مقدار زیادی نیترات خاک به داخل آبهای زیرزمینی سبب آلودگی آب آشامیدنی شده و آشامیدن چنین آب آلوده ای سبب مسمومیت انسان و به خصوص نوزادان می شود.

نظرات 5 + ارسال نظر
یاسر سه‌شنبه 6 بهمن‌ماه سال 1394 ساعت 07:08 ب.ظ

با عرض سلام و خسته نباشید.ممنون از مطالب مفید شما. ا برای پیوند زدن گوجه سبز در مغان از چه پایه ای استفاده کنیم بهتره. و من 2 هکتار باغ شلیل دارم . میخواستم بدونم بهترین روش مبارزه و البته پیشگیری از قارچ ریشه چه روشی میتواند باشد . ممنون به خاطر مطالب مفید

سلام معمولاذروی بادام میزنن واسه قارچ ریشه هم بنومیل یا ردومیل استفاده کنید

یاسر شنبه 24 بهمن‌ماه سال 1394 ساعت 10:09 ب.ظ

با عرض سلام ادب. سوالی که از شما داشتم این بود که به ازای هر درخت دو ساله شلیل چه مقدار میتوان از پهن پوسیده استفاده کرد. آیا کار خوبی است یا انجامش ندم. اخه بعضیا میگن پهن واس درخت کوچیک خوب نیست و درخت شما رشد خوبی دارد. در ضمن میخوام از روش چالکود استفاده کنم ممنون میشم اگه هر چه زودتر به جواب سوالم برسم. بازم ممنون به خاطر مطالب مفیدتون

سلام کود دامی باید حتما پوسیده باشه هر درخت حدودا پنج کیلو کافیه مواظب باشید پای ساقه درخت چال کود نکنید که باعث پوسیدگی طوقه میشه

یاسر دوشنبه 26 بهمن‌ماه سال 1394 ساعت 08:42 ب.ظ

ممنون به خاطر این که همیشه جواب پیام هارو میدین. تقریبا چند سانت یا متر بایکوت دامی از ساقه درخت کنار باشد. بازم ممنون به خاطر مطالب مفید

سلام ببینید کود دامی رو باید در سایه انداز درخت چال کرد اما تو درختای دو سه سال به بالا حد اقل یک متر فاصله داشته باشه که ریشه مستقیم با کود در تماس نباشه

بهنام سه‌شنبه 26 مرداد‌ماه سال 1395 ساعت 03:44 ب.ظ

با سلام و خسته نباشید خدمت بزرگان باغبانی
راهکارهای حجیم کردن درختان از نظر برگ چه چیزهایی هست؟!
و آیا امکانش هست که درختی رو از طریق هرس کردن به درختچه ای پر از برگ تبدیل کرد؟! چگونه؟!
ممنونم

سلام من منظورتونو درست متوجه نشدم اما اگه منظورتون افزایش تعداد شاخ و برگ هست بله میشه

mazhelan شنبه 17 مهر‌ماه سال 1395 ساعت 02:27 ب.ظ

مطالبتون عالی بود
اگر بتونید یک سری راهکار پیشنهاد بدید تا بشه عناصری به خاک اضافه کرد که شوری خاک رو کم کنه اما آسیبی به خاک نزنه مطالبتون جامع تر میشه

سلام شوری خاک معمولا با اب شویی به تدریج کم میشه

برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد